اعتیاد به اپل و فیس بوک
چندی قبل وقتی صحبت از اعتیاد به اینترنت مطرح می شد، این نوع از اعتیاد چندان جدی گرفته نمی شد و خطرات و پیامدهای ناشی از آن، زیاد مورد توجه نبود. اما در حال حاضر با گسترش و تنوع روزافزون در تولید ابزارهای ارتباطاتی و الکترونیکی، میزان استفاده از اینترنت، افزایش چشمگیری داشته و برای اغلب افراد به بخشی از زندگی روزمره تبدیل شده است و البته برای عده قابل توجهی، به نوعی رفتار اعتیاد آمیز تبدیل شده است.
به راستی اعتیاد به اینترنت می تواند اعتیادی خطرناک باشد یا تنها اعتیاد به مواد مخدر خطرناک و خانمان سوز است؟
تعریف اعتیاد اینترنتی
وقتی از استفاده «طبیعی» و استفاده «اعتیادآور» سخن می گوئیم، از دو واژه ای حرف می زنیم که وقتی در کنار هم قرار می گیرند، معنا می یابند. مسلما بحث اعتیاد به مواد مخدر، بحثی طولانی و سابقه دار است اما موضوع اعتیاد اینترنتی موضوعی نسبتا تازه است که تعاریف مختلفی درباره آن ارائه شده است.
امروزه روانشناسان حتی مطمئن نیستند كه اسم این پدیده را چه بگذارند. برخی از آنها ترجیح میدهند به جای واژه «اعتیاد به اینترنت»، از واژه «اعتیاد به كامپیوتر» استفاده كنند. چراكه هستند افراد زیادی كه ساعتها با كامپیوتر كار كرده و به آن وابستهاند،اما اصلاً، به اینترنت حتی فكر نمیكنند(Suler, 2005:)
كیزلر بر این باور است كه «گمراه كننده به نظر میرسد كه یك سری رفتارها را تنها به این خاطر كه مردم میگویند به دفعات بسیار آنها را انجام میدهند، رفتار اعتیادی بنامیم»(DeAngelis, 2000:1)
همچنین، عدهای از كارشناسان معتقدند اینترنت بر زندگی افرادی تأثیر میگذارد كه استفاده وسیعی از آن میكنند، حال آیا میتوان این روند را اعتیادآور دانست یا خیر؟ (Duran, 2003, 1). برخی مردم هم معتقدند كه اینترنت فقط یك ابزار بیضرر و دوست داشتنی برای جمعآوری اطلاعات، پیداكردن دوستان جدید، و گذران وقت است.
اما برخی از تحقیقات که طبق نظرسنجیهای بهعمل آمده از مردم كشور آمریكا، به دست آمده نشان می دهد، عدهای از مردم معتقد بودند كه احتمال بروز پدیده اعتیاد به اینترنت واقعاً وجود دارد. عدهای هم اذعان داشتهاند كه این فقط یك شوخی است.
آنچه مشخص است اینکه کامپیوتر و نوت بوک های متعدد و متنوع کنونی، ابزاری تعامل بخش در جهانی هستند که اغلب افرادی که در آن زندگی می کنند در فردگرایی خود، غرق شده اند و وابستگی به ابزارای ارتباطی، آنها را از تعامل در جهان واقعی به ایجاد ارتباطات مجازی سوق داده است. ارتباطاتی که جنبه های مثبت و منفی بسیاری دارند که جدا از این مسئله، در این نوشتار به نوعی رفتار اعتیادآمیز و وابستگی اعتیادآمیز به استفاده از این ابزار ارتباطاتی می پردازیم.
آنچه مشخص است اینکه کامپیوتر و نوت بوک های متعدد و متنوع کنونی، ابزاری تعامل بخش در جهانی هستند که اغلب افرادی که در آن زندگی می کنند در فردگرایی خود، غرق شده اند و وابستگی به ابزارای ارتباطی، آنها را از تعامل در جهان واقعی به ایجاد ارتباطات مجازی سوق داده است
اعتیاد به اینترنت چه اثراتی دارد؟
افرادی همچون یونگ و سایر روانشناسان معتقدند كه زیادهروی در استفاده از اینترنت، میتواند برای سلامت فكری و فیزیكی شخص خطرناك باشد. اعتیاد به اینترنت، كاركرد انطباقی شخص را مختل میكند. اگر شخصی به اینترنت معتاد شود، كاركردهای وی غیرانطباقی میشوند. (1)
هولمز در تعریف خود از اعتیاد اینترنتی، به تعریف استفاده طبیعی و معمولی اینترنت پرداخته و میگوید كه هر گاه میزان استفاده از اینترنت به كمتر از 19 ساعت در هفته برسد، در آن صورت میگوییم كه فرد به شكل طبیعی از اینترنت استفاده میكند. بنابراین، از نظر هولمز،فردی که بیش از 19 ساعت در هفته از اینترنت استفاده می کند، معتاد به اینترنت است.(2)
احتمالا اغلب ما از زندگی افرادی شنیده ایم که اعتیاد به اینترنت داشته اند. به عنوان نمونه، زنی آمریکایی، كه بهخاطر استفاده مفرط از كامپیوتر و صرف وقت زیاد برای این كار، شوهرش او را طلاق داده بود. ظاهراً وسواس شدید این زن نسبت به اینترنت موجب شده بود كه فراموش كند كه میبایست برای بچههایش غذا بپزد، آنها را به ملاقات دكترشان ببرد و سایر فعالیتهای مربوط به خانواده اش را انجام دهد. یا داستانی از پسربچه هفده سالهای از شهر تگزاس كه نقل شده، دچار علائم كنارهگیری ناشی از استفادة مفرط اینترنت شده بود. زمانی كه این پسر بچه را به مركز توانبخشی الكلیها و معتادان بردند، بدنش به شدت رعشه داشت و میز و صندلی اتاق را به اطراف پرت می کرد.
آنچه مشخص است اینکه از این دست مثالها بسیار است. اینها مثالهایی هستند که نوع حادی از اعتیاد را نشان می دهند اما احتمالا همه ما اعتیاد های خفیف تری را در اطرافمان مشاهده کرده ایم. کسانی که به فعالیت های مختلفی در نت مشغولند. هر گونه فعالیت آنلاین ـ از تحقیق تا چت و موج سواری صرف در نت -
همانطور که گفته شد فردی که در طول هفته، بیش از 19ساعت به فعالیت اینترنتی مشغول باشد، معتاد اینترنتی است. توجه داشته باشید که برخی از فناوریهای ارتباطی بر میزان استفاده و در نهایت اعتیاد افراد، کمک می کند. ورود گوشی هایی همچون اپل به زندگی روزمره افراد موجب شد تا وسیله ای را در دست داشته باشند که بتوانند به طور دائمی بر روی نت باشند و به فیس بوک سرکی کشند و چت کنند و به ارتباطات دائمی در دنیای مجازی بپردازند.
جالب اینجاست که محصولات شرکت اپل هم به مرور زمان برای دارندگانشان، نوعی وابستگی و اعتیاد ایجاد می کنند تا دائما برای دستیابی به محصول جدید تلاش کنند. به این ترتیب ابزار ارتباطی به طور فیزیکی هم می تواند برای برخی اعتیاد آور باشد.
پدیده دیگری که به نظر می رسد میزان اعتیاد اینترنتی را بالا می برد، استفاده از فیس بوک است. مخاطبان بسیاری هستند که گشت زدن روزانه در فیس بوک برایشان به فعالیتی دائمی و عادی تبدیل شده و اگر یک روز این دسترسی را نداشته باشند، کلافه هستند.
به این ترتیب می توان گفت که شبکه های اجتماعی به ویژه فیسبوک امروزه یکی از دلایل مهم اعتیاد اینترنتی هستند! آمار و ارقام و نظر سنجیها حاکی از آن است که بسیاری از افراد، قبل از رفتن به رختخواب یا به محض برخواستن از خواب به اولین چیزی که فکر میکنند چک کردن ایمیل و فیسبوک است.عاشقان و شیفتگان این شبکه اجتماعی غول آسا با وجودی که وقت زیادی از عمر گرانبهای خود را در فیسبوک میگذرانند، باز هم به آن ارادت دارند و فراموش می کنند که چه انرژی و وقتی را صرف کرده اند.
می توان گفت که شبکه های اجتماعی به ویژه فیسبوک امروزه یکی از دلایل مهم اعتیاد اینترنتی هستند! آمار و ارقام و نظر سنجیها حاکی از آن است که بسیاری از افراد، قبل از رفتن به رختخواب یا به محض برخواستن از خواب به اولین چیزی که فکر میکنند چک کردن ایمیل و فیسبوک است
سوال اینجاست که آیا برنامهسازان و ارائهكنندگان خدمات آنلاین, مسئول میزان استفاده مردم از محصولاتشان هستند؟
آنچه مشخص است اینکه استفادة فراوان از اینترنت, در همة موارد؛ به معنای اعتیاد به آن نیست. برنامهسازان و ارائه كنندگان خدمات آنلاین فقط باید مراقب باشند ضمن حفظ قدرت رقابتیشان، محصولات مناسب را تولید كرده و خدمات را به بهترین شیوه به عموم مردم عرضه كنند.
به راستی آیا می توان گفت که محصولات و امکانات مناسبی در دنیای مجازی ارائه می شود؟ مسلما اینگونه هست. اما بی تردید باید به این نکته اشاره کرد که آنچه موجب اعتیاد اینترنتی می شود، بیشتر به خدمات و محصولاتی مربوط می شود که در اغلب موارد، برای مخاطبان پیامدهای مناسب و مثبتی را به دنبال ندارند و نمی توان تصور کرد که شبکه ای مثل فیس بوک، سرشار از نکات مثبت و اموزنده است و دائما بر دانش افراد می افزاید.
آنچه مهم است اینکه رفتارهای اعتیادآمیز را بشناسیم و مراقب باشیم که ابزار ارتباطی ما را به دنبال خود نکشانند و در خود محصور نکنند به گونه ای که در برابر انها هیچ قدرت و کنترلی از خود نداشته باشیم.
پی نوشت: 1و2-پایگاه خبری آی تی نیوز
فاطمه ناظم زاده بخش ارتباطات تبیان